Thế nhưng, chuyện ông Cao Thanh Mỹ (62 tuổi, ngụ Quận 7, TP. HCM), bỏ nhà mặt phố để ra sống nơi gầm cầu Bà Bướm (Quận 7) thực sự khiến nhiều người khó hiểu.

Những vật dụng giản đơn của ông Mỹ để phục vụ cho cuộc sống dưới gầm cầu. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Bỏ nhà phố để ở gầm cầu

“Cơ ngơi dưỡng già” của ông Mỹ cách vị trí chị Thúy neo đậu chiếc ghe cũ kỹ không xa. Đó là một tấm ván lớn được ông trải dưới nền đất, bên trên là cầu Bà Bướm. Mỗi lần có xe di chuyển trên cầu, “mái nhà” của ông rung lên bần bật.

Dù trời mưa lất phất, hơi lạnh bốc ra từ những mảng xi măng dưới gầm cầu khiến chúng tôi run lên liên hồi, ông vẫn mình trần trùng trục, ngồi võng đung đưa.

Từ khi chị Thúy và chồng neo ghe tại đây đã thấy chiếc ghe chài nhỏ của ông Mỹ tấp gọn gàng dưới gầm cầu này. Ông có mái tóc dài, lượn sóng đặc vị nghệ sĩ nhưng lại xuề xòa, chân chất đến lạ. Thấy chúng tôi, ông vẫy tay, gọi vào uống nước, tránh mưa.

Chị Thúy nói, ở đây, vợ chồng chị chỉ có ông Mỹ là lối xóm, tối lửa tắt đèn có nhau. Nghe vậy, ông cười lớn nói: “Tao cũng như bay, ăn nhờ ở đậu gầm cầu cả. Tối lửa tắt đèn có nhau gì chứ”.

Thực ra, ông có nhà cửa khang trang ngoài mặt phố ở Quận 7. Ông Mỹ cũng không phải gốc là dân chài lưới hay ôm mộng chim trời cá nước làm kế mưu sinh. Ông ra gầm cầu ít người qua lại này tá túc là vì cái sở thích kỳ lạ của mình.

“Trước đây, tôi làm tài xế cho hãng phim nổi tiếng. Lúc đoàn phim thiếu diễn viên, thấy tôi hợp vai nào, họ lôi tôi vào đóng luôn. Thế mà cũng có cảnh lên phim, tôi trở thành diễn viên nghiệp dư. Lúc trẻ lo làm, tích góp mua được nhà cửa, cưới vợ sinh con, giờ tôi giao nhà lại cho vợ con rồi ra đây ở”, ông Mỹ nói.

Cái lý do ông bỏ nhà cao cửa rộng, cuộc sống tiện nghi để chui rúc dưới gầm cầu, sống cùng chuột bọ cũng khiến chúng tôi bất ngờ. Hỏi mãi, cuối cùng ông cũng tiết lộ. Ông ra đây ở vì sợ… chết.

Ông nói, ở nhà hoài chán, không làm gì người cứ tăng cân không kìm được. Nếu cứ như thế, ông sợ một ngày nào đó sẽ lâm bệnh mà chết.

“Tính tôi thích đi lại, không quen ngồi một chỗ. Ở nhà tù túng, quanh đi quẩn lại chỉ 4 bức tường. Cứ thế sớm muộn tôi cũng lâm bệnh mà chết. Tôi quyết định bỏ nhà, ra gầm cầu này sống như thổ dân. Ai khuyên can, chửi bới gì tôi cũng mặc”, ông Mỹ kể thêm.

Vui thú tiêu dao

Chiếc thuyền câu, phương tiện giúp ông Mỹ vui hưởng thú tiêu dao của mình. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Để chuẩn bị cho cuộc sống dưới gầm cầu, ông Mỹ mua lại một ghe đánh cá nhỏ rồi cuốn theo mấy bộ đồ cũ xuôi theo dòng nước ra phía cầu Bà Bướm. Ngày nắng đẹp, ông chèo ghe rong ruổi theo con nước đánh bắt cá tôm. Ngày mưa gió, ông chui vào ghe nằm...

Ông nói, chiếc ghe không phải là phương tiện mưu sinh mà là công cụ giúp ông chạm đến cuộc sống an nhiên tự tại. Ông câu cá, chài lưới không cưỡng cầu được, mất. Có cá, ông có thêm miếng ăn ngon. Về tay không, ông ăn cơm với rau dại chấm muối…

Chị Thúy nói, ban ngày, ông Mỹ cứ mình trần lủi thủi trên ghe, thả trôi theo dòng nước. Ông lang thang đây đó trên sông ngắm chỗ này, “nghiên cứu” chỗ nọ. Chiều xuống, ông bơi thuyền về đậu dưới gầm cầu Bà Bướm.

“Hôm có nhiều cá tôm, ông chia lại cho tôi và những người lao động nghèo khác. Ông không bán bao giờ, thấy ai khổ ông còn mua gạo đem đến biếu. Ở đây, ai cũng thương ông ấy cả. Cháu, con ông cũng hay đến gầm cầu thăm ông đòi ông về nhưng ông không chịu”, chị Thúy kể.

Ông Mỹ một mình sống dưới gầm cầu nhưng chưa bao giờ bệnh. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Quanh năm mình trần, ngủ gầm cầu ẩm thấp vậy mà ông Mỹ chưa hề một lần bệnh tật. Ở tuổi 62, ông vạm vỡ và vô cùng lạc quan. Ông bảo, người ta chê gầm cầu chứ ông thấy ở gầm cầu sướng hơn ở phòng máy lạnh.

“Như vậy là tôi sống cùng thiên nhiên, vạn vật. Đêm nằm nghe tiếng côn trùng kêu rỉ rả, nghe tiếng xe chạy trên đầu, cảm nhận được những khối bê tông rung lên bần bật mỗi khi xe chạy qua… Cuộc sống cứ thế chầm chậm trôi qua. Tôi thấy an nhiên hơn là vào sống trong kia, nơi đèn điện sáng lòa mà ngột ngạt, bon chen quá”, ông Mỹ nói.

Mải nói chuyện, ông không nghe tiếng gió rít qua kẽ xi măng báo hiệu cơn mưa lớn sắp ập đến. Thấy chúng tôi có vẻ lạnh, ông cười xòa bảo sức khỏe thanh niên bây giờ kém hơn xưa nhiều.

Nói xong, ông xếp thêm mấy cây củi khô vào ngọn lửa để sưởi ấm, chống muỗi mòng. Trời nhá nhem tối, ông bật chiếc đèn chiếu sáng bằng ắc quy rồi lôi ra những bức ảnh đen trắng ghi lại kỷ niệm thời ông đi đóng phim khoe khách lạ.

Cuối cùng, ông lôi từ trên thanh dầm gầm cầu chiếc ipad cũ mèm để gọi điện trò chuyện với đứa cháu ngoại. Ông kể, cháu ngoại còn nhỏ nhưng thương ông nhất. Ngày ông rời nhà ra gầm cầu sống, nó cứ khóc hoài rồi đòi “ngoại về nhà chơi với con”. Mấy nay mưa bão, ông chưa về thăm cháu được nên đành trò chuyện từ xa.

Ông nói: “Nhiều người cứ nghĩ phải ở nhà to, nhà rộng rồi lao thân đi kiếm thật nhiều tiền để phục vụ cho mơ ước của mình. Tôi lại thấy ở đâu cũng vậy miễn sao mình thấy vui là được. Như tôi bây giờ, tôi thấy mình sống rất vui và thi vị”.

Gầm cầu Sài Gòn: Chốn 'sám hối' của anh ra tù, 'bến đợi' của chị xa quê

Dưới gầm một số cây cầu tại TP.HCM là cuộc sống của những phận đời với nhiều hoàn cảnh trái ngược.

Kỳ 1: Gầm cầu Sài Gòn: Chốn 'sám hối' của anh ra tù, 'bến đợi' của chị xa quê

Như đã nhắc đến trong kỳ trước, dưới gầm một số cây cầu tại TP.HCM là cuộc sống của những phận đời với nhiều hoàn cảnh trái ngược. 

Đó là nơi trú ngụ của một người đàn ông mới ra tù; là "bến đợi" của người đàn bà xa quê - chị Phạm Thị Thanh Thúy (SN 1989, quê An Giang). Tuy nhiên, việc "ẩn mình" của những con người này vốn không khiến nhiều người bất ngờ. Bởi, họ dường như không có nơi để về và chỉ còn cách nương nhờ vào chốn gầm cầu, phó thác số phận cho con nước.

Thế nhưng, chuyện ông Cao Thanh Mỹ (62 tuổi, ngụ Quận 7, TP. HCM), bỏ nhà mặt phố để ra sống nơi gầm cầu Bà Bướm (Quận 7) thực sự khiến nhiều người khó hiểu.

Những vật dụng giản đơn của ông Mỹ để phục vụ cho cuộc sống dưới gầm cầu. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Bỏ nhà phố để ở gầm cầu

“Cơ ngơi dưỡng già” của ông Mỹ cách vị trí chị Thúy neo đậu chiếc ghe cũ kỹ không xa. Đó là một tấm ván lớn được ông trải dưới nền đất, bên trên là cầu Bà Bướm. Mỗi lần có xe di chuyển trên cầu, “mái nhà” của ông rung lên bần bật.

Dù trời mưa lất phất, hơi lạnh bốc ra từ những mảng xi măng dưới gầm cầu khiến chúng tôi run lên liên hồi, ông vẫn mình trần trùng trục, ngồi võng đung đưa.

Từ khi chị Thúy và chồng neo ghe tại đây đã thấy chiếc ghe chài nhỏ của ông Mỹ tấp gọn gàng dưới gầm cầu này. Ông có mái tóc dài, lượn sóng đặc vị nghệ sĩ nhưng lại xuề xòa, chân chất đến lạ. Thấy chúng tôi, ông vẫy tay, gọi vào uống nước, tránh mưa.

Chị Thúy nói, ở đây, vợ chồng chị chỉ có ông Mỹ là lối xóm, tối lửa tắt đèn có nhau. Nghe vậy, ông cười lớn nói: “Tao cũng như bay, ăn nhờ ở đậu gầm cầu cả. Tối lửa tắt đèn có nhau gì chứ”.

Thực ra, ông có nhà cửa khang trang ngoài mặt phố ở Quận 7. Ông Mỹ cũng không phải gốc là dân chài lưới hay ôm mộng chim trời cá nước làm kế mưu sinh. Ông ra gầm cầu ít người qua lại này tá túc là vì cái sở thích kỳ lạ của mình.

“Trước đây, tôi làm tài xế cho hãng phim nổi tiếng. Lúc đoàn phim thiếu diễn viên, thấy tôi hợp vai nào, họ lôi tôi vào đóng luôn. Thế mà cũng có cảnh lên phim, tôi trở thành diễn viên nghiệp dư. Lúc trẻ lo làm, tích góp mua được nhà cửa, cưới vợ sinh con, giờ tôi giao nhà lại cho vợ con rồi ra đây ở”, ông Mỹ nói.

Cái lý do ông bỏ nhà cao cửa rộng, cuộc sống tiện nghi để chui rúc dưới gầm cầu, sống cùng chuột bọ cũng khiến chúng tôi bất ngờ. Hỏi mãi, cuối cùng ông cũng tiết lộ. Ông ra đây ở vì sợ… chết.

Ông nói, ở nhà hoài chán, không làm gì người cứ tăng cân không kìm được. Nếu cứ như thế, ông sợ một ngày nào đó sẽ lâm bệnh mà chết.

“Tính tôi thích đi lại, không quen ngồi một chỗ. Ở nhà tù túng, quanh đi quẩn lại chỉ 4 bức tường. Cứ thế sớm muộn tôi cũng lâm bệnh mà chết. Tôi quyết định bỏ nhà, ra gầm cầu này sống như thổ dân. Ai khuyên can, chửi bới gì tôi cũng mặc”, ông Mỹ kể thêm.

Vui thú tiêu dao

Chiếc thuyền câu, phương tiện giúp ông Mỹ vui hưởng thú tiêu dao của mình. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Để chuẩn bị cho cuộc sống dưới gầm cầu, ông Mỹ mua lại một ghe đánh cá nhỏ rồi cuốn theo mấy bộ đồ cũ xuôi theo dòng nước ra phía cầu Bà Bướm. Ngày nắng đẹp, ông chèo ghe rong ruổi theo con nước đánh bắt cá tôm. Ngày mưa gió, ông chui vào ghe nằm...

Ông nói, chiếc ghe không phải là phương tiện mưu sinh mà là công cụ giúp ông chạm đến cuộc sống an nhiên tự tại. Ông câu cá, chài lưới không cưỡng cầu được, mất. Có cá, ông có thêm miếng ăn ngon. Về tay không, ông ăn cơm với rau dại chấm muối…

Chị Thúy nói, ban ngày, ông Mỹ cứ mình trần lủi thủi trên ghe, thả trôi theo dòng nước. Ông lang thang đây đó trên sông ngắm chỗ này, “nghiên cứu” chỗ nọ. Chiều xuống, ông bơi thuyền về đậu dưới gầm cầu Bà Bướm.

“Hôm có nhiều cá tôm, ông chia lại cho tôi và những người lao động nghèo khác. Ông không bán bao giờ, thấy ai khổ ông còn mua gạo đem đến biếu. Ở đây, ai cũng thương ông ấy cả. Cháu, con ông cũng hay đến gầm cầu thăm ông đòi ông về nhưng ông không chịu”, chị Thúy kể.

Ông Mỹ một mình sống dưới gầm cầu nhưng chưa bao giờ bệnh. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Quanh năm mình trần, ngủ gầm cầu ẩm thấp vậy mà ông Mỹ chưa hề một lần bệnh tật. Ở tuổi 62, ông vạm vỡ và vô cùng lạc quan. Ông bảo, người ta chê gầm cầu chứ ông thấy ở gầm cầu sướng hơn ở phòng máy lạnh.

“Như vậy là tôi sống cùng thiên nhiên, vạn vật. Đêm nằm nghe tiếng côn trùng kêu rỉ rả, nghe tiếng xe chạy trên đầu, cảm nhận được những khối bê tông rung lên bần bật mỗi khi xe chạy qua… Cuộc sống cứ thế chầm chậm trôi qua. Tôi thấy an nhiên hơn là vào sống trong kia, nơi đèn điện sáng lòa mà ngột ngạt, bon chen quá”, ông Mỹ nói.

Mải nói chuyện, ông không nghe tiếng gió rít qua kẽ xi măng báo hiệu cơn mưa lớn sắp ập đến. Thấy chúng tôi có vẻ lạnh, ông cười xòa bảo sức khỏe thanh niên bây giờ kém hơn xưa nhiều.

Nói xong, ông xếp thêm mấy cây củi khô vào ngọn lửa để sưởi ấm, chống muỗi mòng. Trời nhá nhem tối, ông bật chiếc đèn chiếu sáng bằng ắc quy rồi lôi ra những bức ảnh đen trắng ghi lại kỷ niệm thời ông đi đóng phim khoe khách lạ.

Cuối cùng, ông lôi từ trên thanh dầm gầm cầu chiếc ipad cũ mèm để gọi điện trò chuyện với đứa cháu ngoại. Ông kể, cháu ngoại còn nhỏ nhưng thương ông nhất. Ngày ông rời nhà ra gầm cầu sống, nó cứ khóc hoài rồi đòi “ngoại về nhà chơi với con”. Mấy nay mưa bão, ông chưa về thăm cháu được nên đành trò chuyện từ xa.

Ông nói: “Nhiều người cứ nghĩ phải ở nhà to, nhà rộng rồi lao thân đi kiếm thật nhiều tiền để phục vụ cho mơ ước của mình. Tôi lại thấy ở đâu cũng vậy miễn sao mình thấy vui là được. Như tôi bây giờ, tôi thấy mình sống rất vui và thi vị”.

Gầm cầu Sài Gòn: Chốn 'sám hối' của anh ra tù, 'bến đợi' của chị xa quê

Dưới gầm một số cây cầu tại TP.HCM là cuộc sống của những phận đời với nhiều hoàn cảnh trái ngược.

Ông Đặng Hồng Sỹ nhắc lại việc, nhiều ý kiến Đại biểu Quốc hội, trong đó có cả Viện trưởng VKSND Tối cao, đều kiến nghị xem xét sửa lại điều 219 BLHS 2015 về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.

Theo đó, người nào được giao quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước mà vi phạm chế độ quản lý, sử dụng tài sản, gây thất thoát, lãng phí từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng hoặc dưới 100 triệu đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 - 5 năm. Mức từ 300 triệu đến dưới 1 tỷ bị phạt tù 3 - 12 năm; trên 1 tỷ từ 10- 20 năm.

Vì vậy, đại biểu đề nghị phải sớm phân loại làm rõ, luật cần bổ sung thêm các yếu tố có dấu hiệu tiêu cực, tham nhũng.

Ông Sỹ dẫn chứng việc tính giá đất, Bình Thuận có vụ việc lúc đầu tính giá đất hơn 4.000 tỷ, sau tính lần thứ 2 còn 2.900 tỷ, lần thứ 3 còn 2.200 tỷ, lần 4 còn 1.500 tỷ. Mà việc này do các cơ quan Trung ương thực hiện. Một vụ án hình sự vừa khởi tố, ban đầu từ thất thoát hơn 3.000 tỷ, sau chỉ còn hơn 670 tỷ.

“Bình Thuận có những dự án rất lớn, ví dụ có dự án gần 1.000ha, chỉ cần 1m2 lệch chỉ khoảng 100 nghìn đồng thôi là lệch không biết bao nhiêu tiền rồi, dù anh em không có tiêu cực, tham nhũng”, đại biểu phân tích.

Ông Sỹ cho rằng, việc này rất khó khăn và đây cũng chính là điều dẫn đến tình trạng anh em sợ không dám làm. Thực tế cán bộ gần như bị khởi tố về tội này rất nhiều, dù không chứng minh được yếu tố vụ lợi trong này.

Đại biểu tỉnh Bình Thuận đề xuất, quá trình xử lý phải phân loại, đánh giá trường hợp nào có tiêu cực. Trường hợp nào tham nhũng phải xử lý nghiêm; trường hợp nào trong quá trình tính toán có thể có sai sót, không có động cơ vụ lợi thì “chúng ta nên xem xét xử lý hợp tình hợp lý hơn”.

Có như vậy, cán bộ, công chức chúng ta mới mạnh dạn hơn. Giống như trong phòng chống dịch, phân loại những ai có thể làm không đúng nhưng không có động cơ vụ lợi thì xử hành chính. Người nào có tiêu cực, tham nhũng thì xử lý hình sự.

"Làm được như vậy mới khắc phục được tình trạng cán bộ, công chức đùn đẩy, né tránh trách nhiệm không dám làm. Nếu không, Nghị định 73 sẽ không được thực hiện trên thực tế”, đại biểu nhấn mạnh.

Cương quyết làm, khi có việc thanh kiểm tra sẽ rủi ro pháp lý

Đại biểu Đồng Ngọc Ba (Bình Định) cho rằng, một trong những giải pháp trong phát triển kinh tế xã hội cần phải nêu cao tinh thần trách nhiệm và chất lượng cán bộ công chức.

Ông đề nghị Chính phủ có đánh giá, thống kê sâu hơn về thực trạng một bộ phận cán bộ công chức chưa quyết liệt, kịp thời, có tâm lý né tránh sợ trách nhiệm, đùn đẩy, sợ sai. Đây là trách nhiệm phải thực hiện, là nghĩa vụ của cán bộ công chức. 


"Qua theo dõi đến hết năm 2023 và đầu năm nay đã có xử lý kỷ luật với gần 18.000 trường hợp, vậy khi bóc tách các nhóm vi phạm liên quan luật cán bộ công chức, đạo đức công vụ, trốn tránh nhiệm vụ, thoái thác nhiệm vụ, tự ý bỏ công việc thì có hay không?", đại biểu đặt vấn đề.

Ông Đồng Ngọc Ba cho rằng, nếu chỉ nhận định chung chung, cảm tính và không xác định cụ thể hành vi vi phạm để xử theo đúng pháp luật cán bộ công chức, thì rất khó thực hiện. Nếu đơn vị có cán bộ công chức vi phạm liên quan đến vấn đề này thì cần xem xét trách nhiệm người đứng đầu. Hàng năm Chính phủ cần có đánh giá chi tiết về vấn đề này.

Đại biểu Lò Thị Luyến (Điện Biên) cho rằng, hiện nay hệ thống văn bản quy phạm pháp luật có nhiều vấn đề, có sự mâu thuẫn, chồng chéo, áp dụng thiếu thống nhất, thì cán bộ công chức phải giữ gìn sự an toàn, không ai dám làm những việc pháp luật quy định không rõ ràng vì khi làm sẽ bị rủi ro pháp lý.

"Thực tế một bộ phận cán bộ đã chịu sự rủi ro pháp lý. Anh nào liều, cương quyết làm nhưng khi có việc xảy ra, thanh kiểm tra vào thì sẽ rủi ro pháp lý", đại biểu Lò Thị Luyến phân tích.

“Việc đánh giá cán bộ né tránh trách nhiệm cần nhìn nhận đầy đủ. Trong đó có việc hoàn thiện các cơ sở pháp lý cho rõ ràng không để hậu quả pháp lý xảy ra. Nếu cứ ép cán bộ công chức thực hiện, khi có hậu quả xảy ra thì thế nào?", nữ đại biểu tỉnh Điện Biên nói.

Cán bộ né tránh, sợ trách nhiệm, không dám làm là hành vi vi phạm 

Giải đáp các vấn đề đại biểu đặt ra, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhìn nhận, tình trạng cán bộ, công chức, viên chức sợ sai, sợ trách nhiệm né tránh, không dám là chưa có dấu hiệu thuyên giảm đúng như các đại biểu phản ảnh.

Bộ trưởng khẳng định, đến thời điểm này, các văn bản của Đảng, Nhà nước đã rất đầy đủ, mới đây nhất là quy định 144 của Bộ Chính trị về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới.

Bà Phạm Thị Thanh Trà cho biết, vừa rồi Chính phủ đã rà soát và sửa một loạt các nghị định có liên quan. Trong đó có chùm nghị định liên quan đến quản lý, tuyển dụng, sử dụng cán bộ công chức. Các quy định gắn với đánh giá xếp loại, xử lý kỷ luật cán bộ công chức đồng bộ; trong đó coi đây (việc né tránh trách nhiệm, sợ sai không dám làm) là hành vi vi phạm để có căn cứ xử lý.

Liền đó là cắt giảm thủ tục hành chính trong tuyển dụng, không còn chuyện thi viên chức, thi thăng hạng nữa, chỉ xét tuyển, xét thăng hạng, cắt bớt những thủ tục không cần thiết.

Phân tích nguyên nhân, Bộ trưởng Bộ Nội vụ nhìn nhận hệ thống thể chế có mặt chưa đồng bộ, thống nhất, có những mặt khi tiếp cận còn có cách hiểu khác nhau… dẫn đến khi thực thi công vụ khó khăn, lúng túng.

Thứ hai là, năng lực, trình độ hiểu biết pháp luật để thực thi các quy định một số nơi chưa tốt.

Thứ ba là, khi siết chặt kỷ cương, kỷ luật, khi xử lý nghiêm khắc, kiên quyết, kiên định và thẳng tay những vi phạm của cán bộ, đảng viên, công chức dẫn đến có một số cán bộ có tâm lý e dè, né tránh, sợ sai, sợ trách nhiệm.

Tuy nhiên, Bộ trưởng khẳng định: "Nếu như vậy thì không được" và lưu ý đến trách nhiệm người đứng đầu. Bởi ở đâu trách nhiệm người đứng đầu tốt thì ở đó phát triển tốt, mọi việc vẫn tốt. 

Thay thế, điều chuyển công việc với cán bộ, công chức sợ sai, không dám làm

Sáng 23/5, Quốc hội thảo luận tại tổ, cho ý kiến về các báo cáo liên quan đến kinh tế- xã hội. Tình trạng sợ sai, né tránh trách nhiệm trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chưa có chuyển biến được nhiều đại biểu quan tâm.

Cần bổ sung thêm các yếu tố có dấu hiệu tiêu cực, tham nhũng

Đại biểu Đặng Hồng Sỹ (đoàn Bình Thuận) cho rằng, Thủ tướng đã có 4 công điện, Bộ trưởng Nội vụ đã chỉ đạo việc khắc phục tình trạng sợ sai, né tránh trách nhiệm trong đội ngũ cán bộ công chức nhưng “tình hình không có chuyển biến”.

“Phải chăng do trong quá trình đấu tranh phòng, chống tiêu cực, tham nhũng, chúng ta đã vào cuộc, đạt hiệu quả rất tốt, nhưng đi đôi với đó dẫn đến một số cán bộ sợ trách nhiệm?", Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận nêu vấn đề.

Ông Đặng Hồng Sỹ nhắc lại việc, nhiều ý kiến Đại biểu Quốc hội, trong đó có cả Viện trưởng VKSND Tối cao, đều kiến nghị xem xét sửa lại điều 219 BLHS 2015 về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.

Theo đó, người nào được giao quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước mà vi phạm chế độ quản lý, sử dụng tài sản, gây thất thoát, lãng phí từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng hoặc dưới 100 triệu đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 - 5 năm. Mức từ 300 triệu đến dưới 1 tỷ bị phạt tù 3 - 12 năm; trên 1 tỷ từ 10- 20 năm.

Vì vậy, đại biểu đề nghị phải sớm phân loại làm rõ, luật cần bổ sung thêm các yếu tố có dấu hiệu tiêu cực, tham nhũng.

Ông Sỹ dẫn chứng việc tính giá đất, Bình Thuận có vụ việc lúc đầu tính giá đất hơn 4.000 tỷ, sau tính lần thứ 2 còn 2.900 tỷ, lần thứ 3 còn 2.200 tỷ, lần 4 còn 1.500 tỷ. Mà việc này do các cơ quan Trung ương thực hiện. Một vụ án hình sự vừa khởi tố, ban đầu từ thất thoát hơn 3.000 tỷ, sau chỉ còn hơn 670 tỷ.

“Bình Thuận có những dự án rất lớn, ví dụ có dự án gần 1.000ha, chỉ cần 1m2 lệch chỉ khoảng 100 nghìn đồng thôi là lệch không biết bao nhiêu tiền rồi, dù anh em không có tiêu cực, tham nhũng”, đại biểu phân tích.

Ông Sỹ cho rằng, việc này rất khó khăn và đây cũng chính là điều dẫn đến tình trạng anh em sợ không dám làm. Thực tế cán bộ gần như bị khởi tố về tội này rất nhiều, dù không chứng minh được yếu tố vụ lợi trong này.

Đại biểu tỉnh Bình Thuận đề xuất, quá trình xử lý phải phân loại, đánh giá trường hợp nào có tiêu cực. Trường hợp nào tham nhũng phải xử lý nghiêm; trường hợp nào trong quá trình tính toán có thể có sai sót, không có động cơ vụ lợi thì “chúng ta nên xem xét xử lý hợp tình hợp lý hơn”.

Có như vậy, cán bộ, công chức chúng ta mới mạnh dạn hơn. Giống như trong phòng chống dịch, phân loại những ai có thể làm không đúng nhưng không có động cơ vụ lợi thì xử hành chính. Người nào có tiêu cực, tham nhũng thì xử lý hình sự.

"Làm được như vậy mới khắc phục được tình trạng cán bộ, công chức đùn đẩy, né tránh trách nhiệm không dám làm. Nếu không, Nghị định 73 sẽ không được thực hiện trên thực tế”, đại biểu nhấn mạnh.

Cương quyết làm, khi có việc thanh kiểm tra sẽ rủi ro pháp lý

Đại biểu Đồng Ngọc Ba (Bình Định) cho rằng, một trong những giải pháp trong phát triển kinh tế xã hội cần phải nêu cao tinh thần trách nhiệm và chất lượng cán bộ công chức.

Ông đề nghị Chính phủ có đánh giá, thống kê sâu hơn về thực trạng một bộ phận cán bộ công chức chưa quyết liệt, kịp thời, có tâm lý né tránh sợ trách nhiệm, đùn đẩy, sợ sai. Đây là trách nhiệm phải thực hiện, là nghĩa vụ của cán bộ công chức. 


"Qua theo dõi đến hết năm 2023 và đầu năm nay đã có xử lý kỷ luật với gần 18.000 trường hợp, vậy khi bóc tách các nhóm vi phạm liên quan luật cán bộ công chức, đạo đức công vụ, trốn tránh nhiệm vụ, thoái thác nhiệm vụ, tự ý bỏ công việc thì có hay không?", đại biểu đặt vấn đề.

Ông Đồng Ngọc Ba cho rằng, nếu chỉ nhận định chung chung, cảm tính và không xác định cụ thể hành vi vi phạm để xử theo đúng pháp luật cán bộ công chức, thì rất khó thực hiện. Nếu đơn vị có cán bộ công chức vi phạm liên quan đến vấn đề này thì cần xem xét trách nhiệm người đứng đầu. Hàng năm Chính phủ cần có đánh giá chi tiết về vấn đề này.

Đại biểu Lò Thị Luyến (Điện Biên) cho rằng, hiện nay hệ thống văn bản quy phạm pháp luật có nhiều vấn đề, có sự mâu thuẫn, chồng chéo, áp dụng thiếu thống nhất, thì cán bộ công chức phải giữ gìn sự an toàn, không ai dám làm những việc pháp luật quy định không rõ ràng vì khi làm sẽ bị rủi ro pháp lý.

"Thực tế một bộ phận cán bộ đã chịu sự rủi ro pháp lý. Anh nào liều, cương quyết làm nhưng khi có việc xảy ra, thanh kiểm tra vào thì sẽ rủi ro pháp lý", đại biểu Lò Thị Luyến phân tích.

“Việc đánh giá cán bộ né tránh trách nhiệm cần nhìn nhận đầy đủ. Trong đó có việc hoàn thiện các cơ sở pháp lý cho rõ ràng không để hậu quả pháp lý xảy ra. Nếu cứ ép cán bộ công chức thực hiện, khi có hậu quả xảy ra thì thế nào?", nữ đại biểu tỉnh Điện Biên nói.

Cán bộ né tránh, sợ trách nhiệm, không dám làm là hành vi vi phạm 

Giải đáp các vấn đề đại biểu đặt ra, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhìn nhận, tình trạng cán bộ, công chức, viên chức sợ sai, sợ trách nhiệm né tránh, không dám là chưa có dấu hiệu thuyên giảm đúng như các đại biểu phản ảnh.

Bộ trưởng khẳng định, đến thời điểm này, các văn bản của Đảng, Nhà nước đã rất đầy đủ, mới đây nhất là quy định 144 của Bộ Chính trị về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới.

Bà Phạm Thị Thanh Trà cho biết, vừa rồi Chính phủ đã rà soát và sửa một loạt các nghị định có liên quan. Trong đó có chùm nghị định liên quan đến quản lý, tuyển dụng, sử dụng cán bộ công chức. Các quy định gắn với đánh giá xếp loại, xử lý kỷ luật cán bộ công chức đồng bộ; trong đó coi đây (việc né tránh trách nhiệm, sợ sai không dám làm) là hành vi vi phạm để có căn cứ xử lý.

Liền đó là cắt giảm thủ tục hành chính trong tuyển dụng, không còn chuyện thi viên chức, thi thăng hạng nữa, chỉ xét tuyển, xét thăng hạng, cắt bớt những thủ tục không cần thiết.

Phân tích nguyên nhân, Bộ trưởng Bộ Nội vụ nhìn nhận hệ thống thể chế có mặt chưa đồng bộ, thống nhất, có những mặt khi tiếp cận còn có cách hiểu khác nhau… dẫn đến khi thực thi công vụ khó khăn, lúng túng.

Thứ hai là, năng lực, trình độ hiểu biết pháp luật để thực thi các quy định một số nơi chưa tốt.

Thứ ba là, khi siết chặt kỷ cương, kỷ luật, khi xử lý nghiêm khắc, kiên quyết, kiên định và thẳng tay những vi phạm của cán bộ, đảng viên, công chức dẫn đến có một số cán bộ có tâm lý e dè, né tránh, sợ sai, sợ trách nhiệm.

Tuy nhiên, Bộ trưởng khẳng định: "Nếu như vậy thì không được" và lưu ý đến trách nhiệm người đứng đầu. Bởi ở đâu trách nhiệm người đứng đầu tốt thì ở đó phát triển tốt, mọi việc vẫn tốt. 

Thay thế, điều chuyển công việc với cán bộ, công chức sợ sai, không dám làm