Hôm Chủ Nhật, ông đã được bầu làm Tổng Bí thư Đảng nhiệm kỳ thứ ba, phá vỡ một quy ước được thành lập cách đây bốn thập kỷ và có một cuộc cải tổ lớn trong Ban lãnh đạo cấp cao của Đảng. Cơ quan ra quyết định được gọi là Bộ Chính trị đã có một số thành viên có trình độ hoặc kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực khoa học hoặc công nghệ: 6 trong số 25 thành viên hiện nay có trình độ khoa học, so với chỉ một thành viên trong Bộ Chính trị trước đây.

Natuređã nói chuyện với các nhà phân tích chính sách-khoa học về bài diễn văn khai mạc của ông Tập, một phiên bản rút gọn của một báo cáo bằng văn bản đặt ra chương trình nghị sự cho Đảng đến năm 2027 và sau đó nữa.

Tài trợ cho khoa học

Các nhà phân tích nói rằng đầu tư hoành tráng của Trung Quốc vào khoa học có thể sẽ tiếp tục.

Năm 2021, Trung Quốc chi 2,8 nghìn tỷ nhân dân tệ (386 tỷ USD) cho nghiên cứu và phát triển (R&D), chiếm 2,4% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), một thước đo được gọi là cường độ R&D. Kế hoạch 5 năm gần đây nhất của nước này là nhằm mục tiêu tăng hơn 7% mỗi năm từ năm 2020 đến năm 2025. Nếu tiếp tục như vậy cho đến năm 2035, cường độ R&D của Trung Quốc có thể đạt mức tương đương với mức trung bình của các nước trong Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, vốn đã đạt gần 2,7%, Marina Zhang, người nghiên cứu sự đổi mới sáng tạo ở Trung Quốc tại ĐH Công nghệ Sydney ở Australia, cho biết. Tuy nhiên, mức tăng trưởng GDP dưới mục tiêu của Trung Quốc trong năm nay có thể đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp sẽ khó tăng cường đầu tư vào R&D hơn, cô nói.

Có rất ít nghi ngờ rằng Trung Quốc sẽ tăng cường đầu tư cho R&D bất chấp tình hình kinh tế, Futao Huang, một nhà nghiên cứu về giáo dục đại học tại Đại học Hiroshima, Nhật Bản, cho biết. Tầm quan trọng của khoa học và công nghệ thể hiện ở mức độ thường xuyên xuất hiện thuật ngữ này trong báo cáo đại hội bằng văn bản 44 lần, so với 17 lần trong báo cáo năm 2017, 16 lần vào năm 2012 và 15 lần vào năm 2007, theo một phân tích của Jing Qian, người đứng đầu Trung tâm Phân tích Trung Quốc của Viện Chính sách Xã hội Châu Á tại thành phố New York.

Phân tích của Qian cũng cho thấy khoảng 42 quan chức có bằng cấp chính quy và kinh nghiệm làm việc trong khoa học đã được chọn vào Ủy ban Trung ương, một cơ quan chính trị bao gồm lãnh đạo cao nhất của Đảng, bao gồm cả Bộ Chính trị. Những thành viên này thường đứng đầu các cơ quan chính phủ, bao gồm cả các bộ liên quan tới khoa học và các cơ quan tài trợ nghiên cứu.

Các chất bán dẫn và tính tự lực

Đầu tháng này, Hoa Kỳ đã đưa ra các hạn chế mới đối với xuất khẩu công nghệ bán dẫn tiên tiến, cùng với thiết bị sản xuất và bí quyết, sang Trung Quốc. Các biện pháp kiểm soát là mới nhất trong hàng dài các rào cản do Hoa Kỳ áp đặt đối với thương mại mà Trung Quốc sẽ dựa vào đó để xây dựng nền kinh tế đổi mới sáng tạo. Bài phát biểu của ông Tập Cận Bình nhấn mạnh tầm quan trọng của tính tự lực trong khoa học và công nghệ; các nhà nghiên cứu nói rằng ưu tiên này có thể chuyển sang tăng cường đầu tư vào các ngành quan trọng chiến lược như sản xuất chất bán dẫn, nền kinh tế kỹ thuật số, điện toán lượng tử và y sinh. "Nếu bạn không thể mua nó, bạn phải làm ra nó”, Denis Simon, người nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo của Trung Quốc tại Đại học Duke ở Durham, Bắc Carolina, nói.

Nhưng các nhà nghiên cứu sẽ theo dõi xem Trung Quốc có kế hoạch phân bổ tiền tài trợ như thế nào. Zhang nói rằng nhiều tiền hơn sẽ phải dành cho nghiên cứu cơ bản và các công ty sẽ cần gánh vác nhiều hơn khoản đầu tư mà cho đến nay chủ yếu đến từ chính phủ.

“Cái gật đầu của báo cáo đối với vai trò chính của khu vực doanh nghiệp trong việc cung cấp đầu tư cho R&D là rất đáng khích lệ”, bà Zhang nói. “Đổi mới sáng tạo đòi hỏi sự đa dạng, đổi mới sáng tạo đòi hỏi sự tự chủ và đổi mới sáng tạo phải chịu đựng những thất bại”, bà Zhang cho biết.

Nhưng Qian nói rằng chính phủ Trung ương ngày càng can thiệp vào tính năng động của thị trường và điều này có thể sẽ tiếp tục. Trong một môi trường như vậy, phần lớn số tiền có thể tiếp tục chảy tới các nhà nghiên cứu tại các doanh nghiệp nhà nước, các công ty công nghệ dẫn đầu và các trường đại học hàng đầu, sẽ ít hơn dành cho những người ở các công ty và trường đại học nhỏ hơn.

Qian cho biết cộng đồng khoa học Trung Quốc dường như không mấy lạc quan về môi trường nghiên cứu, do các chính sách liên quan đến tự do học thuật.

Trung Quốc cũng sẽ ưu tiên nghiên cứu trong lĩnh vực không gian vũ trụ, bao gồm khoa học vũ trụ, quốc phòng, biến đổi khí hậu, năng lượng sạch và nông nghiệp, trong số các lĩnh vực khác, Qian cho biết.

Thúc đẩy tài năng

Bài phát biểu của ông Tập Cận Bình lưu ý rằng Trung Quốc đã có "nhóm nhân sự nghiên cứu và phát triển lớn nhất trên thế giới". Ông nói rằng nhằm thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo, các khoản đầu tư vào lực lượng lao động có kỹ năng của đất nước sẽ tiếp tục.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng bất chấp những nỗ lực to lớn để đào tạo các nhà nghiên cứu của Trung Quốc trong một số lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, "vẫn còn một khoảng cách về chất lượng", Jacob Feldgoise, người nghiên cứu khoa học và công nghệ ở Trung Quốc tại Trung tâm An ninh và Công nghệ mới nổi tại Đại học Georgetown, Washington DC, cho biết. Ví dụ, các nhà nghiên cứu Trung Quốc tạo ra nhiều ấn phẩm về trí tuệ nhân tạo hơn các nhà nghiên cứu ở Hoa Kỳ, nhưng các bài báo của Hoa Kỳ thu được gấp đôi tỷ lệ trích dẫn trên toàn cầu.

Để thúc đẩy lực lượng lao động, Trung Quốc có thể cố gắng tuyển dụng các nhà nghiên cứu quốc tế và thu hút những học giả Trung Quốc ở nước ngoài, bên cạnh việc đào tạo các nhà khoa học trong nước. Tuy nhiên, việc tuyển dụng nhân tài nước ngoài là một chủ đề nhạy cảm, do đó, các nỗ lực trong nước “sẽ được ưu tiên cao hơn và việc tuyển dụng ở nước ngoài sẽ được thực hiện một cách lặng lẽ hơn, không phô trương”, Simon nói. Trong những năm gần đây, các nhà khoa học ở Hoa Kỳ đã bị giám sát vì không công khai mối quan hệ tài chính với các chương trình tuyển dụng nhân tài ở Trung Quốc. 

Một số nhà phân tích cho rằng, căng thẳng chính trị giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã tràn sang lĩnh vực khoa học. Trong vài năm qua, ngày càng ít nhà nghiên cứu tuyên bố về mối liên kết kép giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong các ấn phẩm của họ, và số lượng các ấn phẩm hợp tác đồng tác giả bởi các nhà khoa học ở hai nước đã suy giảm. 

Trong ngắn hạn và trung hạn, các nhà nghiên cứu Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục tham gia, nhưng không ở gần mức được quan sát "trong thời kỳ hoàng kim của hợp tác song phương", trong những năm 1990 đến giữa những năm 2010, ông Simon cho biết.

Ông nói thêm: Việc Trung Quốc tăng cường chú trọng vào việc bồi dưỡng nhân tài trong nước có thể dẫn đến nhiều áp lực hơn trong việc thể hiện kết quả, ông nói thêm. “Không còn đơn giản là mong muốn Trung Quốc cải thiện hiệu suất đổi mới sáng tạo của mình nữa; đây là mệnh lệnh quốc gia”.

Mặc dù vậy, Trung Quốc có ý định “mở rộng trao đổi và hợp tác khoa học và công nghệ với các nước khác, báo cáo đại hội cho biết. Điều này có thể chứng kiến việc Trung Quốc chuyển hướng từ hợp tác với Hoa Kỳ để tập trung vào các khu vực khác, chẳng hạn như châu Âu, Úc hoặc Canada, và thậm chí mở rộng quan hệ khoa học với các quốc gia liên quan đến kế hoạch cơ sở hạ tầng toàn cầu...

Hải Nam(Theo Nature)

- Chương trình môn Ngữ văn được xây dựng theo hướng mở, không quy định chi tiết về nội dung dạy học và các văn bản cụ thể mà chỉ quy định những yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nói và nghe cho mỗi lớp.

Theo Ban Phát triển các chương trình môn học (Bộ GD-ĐT), trong chương trình phổ thông mới, ở tiểu học, môn học này có tên là Tiếng Việt;  ở THCS và THPT có tên là Ngữ văn.

Ảnh minh họa: Thanh Hùng.

Chương trình được xây dựng theo hướng mở

Nội dung cốt lõi của môn học sẽ bao gồm các mạch kiến thức và kỹ năng cơ bản, thiết yếu về văn học và tiếng Việt, đáp ứng các yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của học sinh ở từng cấp học.

Chương trình Ngữ văn mới sẽ lấy các kỹ năng giao tiếp (đọc, viết, nói và nghe) làm trục chính xuyên suốt cả ba cấp học nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình theo định hướng năng lực và bảo đảm tính chỉnh thể, sự nhất quán liên tục trong tất cả các cấp/lớp.

Hệ thống kiến thức phổ thông cơ bản, nền tảng về văn học và tiếng Việt được tích hợp vào hoạt động dạy đọc, viết, nói và nghe.

Chương trình được xây dựng theo hướng mở; không quy định chi tiết về nội dung dạy học và các văn bản cụ thể mà chỉ quy định những yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nói và nghe cho mỗi lớp.

Quy định một số kiến thức cơ bản, cốt lõi về văn học, tiếng Việt và một số văn bản quan trọng của văn học dân tộc là nội dung thống nhất bắt buộc đối với học sinh toàn quốc.

Môn Ngữ văn hướng tới cho học sinh cơ hội khám phá bản thân và thế giới xung quanh, thấu hiểu con người, biết đồng cảm, sẻ chia, có cá tính và đời sống tâm hồn phong phú, có quan niệm sống và ứng xử nhân văn; bồi dưỡng cho học sinh tình yêu đối với tiếng Việt và văn học, ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc, góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị văn hoá.

Ngoài các năng lực chung, chương trình môn Ngữ văn tập trung giúp học sinh phát triển năng lực giao tiếp và năng lực thẩm mỹ; cung cấp hệ thống kiến thức phổ thông nền tảng về văn học và tiếng Việt để góp phần phát triển vốn học vấn căn bản của một người có văn hoá; hình thành và phát triển con người nhân văn, biết tiếp nhận, cảm thụ, thưởng thức, đánh giá các sản phẩm ngôn từ và các giá trị cao đẹp trong cuộc sống.

Điểm khác biệt nhất so với các chương trình trước đây là chương trình Ngữ văn lần này được xây dựng xuất phát từ các phẩm chất và năng lực cần có của người học để lựa chọn nội dung dạy học.

Các yêu cầu cần đạt của mỗi lớp tập trung vào bốn kỹ năng lớn: Đọc, Viết, Nói và Nghe.

Đọc bao gồm yêu cầu đọc đúng và đọc hiểu. Yêu cầu về đọc hiểu bao gồm các yêu cầu hiểu văn bản (trong đó có cả đọc thẩm mỹ, cảm thụ, thưởng thức và đánh giá) và hiểu chính mình (người đọc).

Viết không chỉ yêu cầu học sinh biết viết chữ, viết câu, viết đoạn mà còn tạo ra được các kiểu loại văn bản, trước hết là các kiểu loại văn bản thông dụng, sau đó là một số kiểu loại văn bản phức tạp hơn.

Nói và nghe căn cứ vào nội dung của đọc và viết để luyện tập cho học sinh trình bày, nói và nghe tự tin, có hiệu quả; từ nói đúng đến nói hay.

Ảnh minh họa: Thanh Hùng.

Từ các yêu cầu cần đạt nêu trên, chương trình nêu lên các nội dung dạy học, bao gồm kiến thức về tiếng Việt, văn học và ngữ liệu văn bản.

Kiến thức tiếng Việt với các nội dung chủ yếu là: Ngữ âm và chữ viết; Từ vựng; Ngữ pháp; Hoạt động giao tiếp; Sự phát triển của ngôn ngữ.

Kiến thức văn học gồm: Những vấn đề chung về văn học; các thể loại văn học;các yếu tố của tác phẩm văn học; một số hiểu biết sơ giản về lịch sử văn học Việt Nam.

Ngữ liệu cho mỗi lớp chỉ nêu lên định hướng về kiểu loại văn bản, các ngữ liệu cụ thể được giới thiệu thành một phụ lục, gồm văn bản bắt buộc và văn bản gợi ý.

Ngoài các yêu cầu cần đạt và nội dung dạy cơ bản, cốt lõi, thống nhất bắt buộc đối với học sinh toàn quốc, lên cấp THPT, chương trình nêu lên nội dung một số chuyên đề tự chọn (35 tiết/lớp/năm) nhằm đáp ứng yêu cầu cho những học sinh có thiên hướng khoa học xã hội và nhân văn.

Chương trình nhấn mạnh việc chú ý chú ý hình thành cho học sinh cách học, tự học, từ phương pháp tiếp cận, phương pháp đọc hiểu đến cách thức tạo lập văn bản và nghe-nói; thực hành, luyện tập và vận dụng nhiều kiểu loại văn bản khác nhau để sau khi rời nhà trường các em có thể tiếp tục học suốt đời và có khả năng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.

Khuyến khích học sinh trao đổi và tranh luận

Nhiệm vụ của giáo viên là tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh; hướng dẫn, giám sát và hỗ trợ học sinh để các em từng bước hình thành và phát triển các phẩm chất và năng lực mà chương trình giáo dục mong đợi.

Giáo viên cần khơi gợi, vận dụng kinh nghiệm và vốn hiểu biết đã có của học sinh về vấn đề đang học, từ đó tổ chức cho các em tìm hiểu, khám phá để tự mình bổ sung, điều chỉnh, hoàn thiện những hiểu biết ấy. Cần khuyến khích học sinh trao đổi và tranh luận, đặt câu hỏi cho mình và cho người khác khi đọc, viết, nói và nghe. Bên cạnh việc phát huy tính tích cực của người học, giáo viên cần chú ý tính chuẩn mực của người thầy cả trong tri thức và kỹ năng sư phạm.

Chú ý yêu cầu dạy học tích hợp (tích hợp nội môn, liên môn, xuyên môn) và yêu cầu dạy học phân hóa. Đa dạng hoá các phương pháp, hình thức tổ chức và phương tiện dạy học; tránh máy móc rập khuôn, không tuyệt đối hoá một phương pháp trong dạy đọc, viết hay nói và nghe mà biết vận dụng các phương pháp linh hoạt, phù hợp; mở rộng không gian dạy học và các hình thức học tập.

Học sinh được bộc lộ những suy nghĩ của mình

Việc đánh giá các năng lực chung và năng lực đặc thù của môn Ngữ văn cần kết hợp cả định tính và định lượng, thông qua các bài kiểm tra (đọc, viết, nói, trình bày), bài tập nghiên cứu với nhiều hình thức và mức độ khác nhau, dựa trên yêu cầu cần đạt về năng lực đối với mỗi cấp lớp.

Cần xây dựng câu hỏi, bài tập một cách rõ ràng, dễ đo lường; các đề thi, kiểm tra quan trọng (cuối kỳ, cuối cấp) cần yêu cầu học sinh vận dụng, thực hành với tình huống và ngữ liệu mới.

Dù đánh giá theo hình thức nào cũng phải bảo đảm nguyên tắc học sinh được bộc lộ, thể hiện phẩm chất, năng lực ngôn ngữ, năng lực thẩm mỹ và những suy nghĩ của chính các em, không vay mượn, sao chép; khuyến khích các bài viết có cá tính và sáng tạo.

Về điều kiện thực hiện chương trình, thiết bị dạy học tối thiểu là các bộ SGK khác nhau; tủ sách sách tham khảo có đủ các hình thức sách truyện, sách truyện tranh; có đủ các kiểu loại văn bản lớn là văn bản văn học, văn bản nghị luận, văn bản thông tin. Trong mỗi kiểu loại lớn có đủ các tiểu loại. Một số tranh ảnh như chân dung các nhà văn lớn có trong chương trình; minh hoạ cho nội dung, nghệ thuật của một số tác phẩm lớn.

Những trường có điều kiện cần nối mạng Internet, máy tính, màn hình và đầu chiếu; trang bị thêm một số phần mềm dạy học tiếng Việt; các CD, video clip; một số bộ phim hoạt hình, phim truyện được chuyển thể từ các tác phẩm văn học; băng, đĩa CD; sách giáo khoa và tài liệu giáo dục văn học dạng điện tử.

Trên đây là những nét tóm lược về chương trình môn văn. Dự thảo chương trình môn học này sẽ được Bộ GD-ĐT giới thiệu trong tháng 1 để nhận các ý kiến đóng góp.

Thanh Hùng

Những thay đổi ở chương trình Sinh học phổ thông

Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, ở cấp THPT, Sinh học là môn học được lựa chọn theo nguyện vọng và định hướng nghề nghiệp của học sinh.

"Tốt nhất mày nên câm miệng lại. Hôm nay tao chỉ cho con Hạt Dẻ (bé Suri) về thắp nhang cho mẹ nó nhưng nếu mày hé răng, tao sẽ để mày phải thắp nhanh cho nó. Mày nhớ đấy", Khoản khiến Mô vô cùng sợ sệt.

Ở một diễn biến khác, Mô đưa Hạt Dẻ tới chỗ Loan (Hồng Loan) gặp nạn để kể cho con gái về mẹ. "Cha Mô muốn con biết chỗ này để sau này con lớn lên con nhớ ngày giỗ của mẹ Loan", Mô nói với Hạt Dẻ.

Thấy cha nói vậy, Hạt Dẻ khóc vì sau này không được gặp mẹ nữa. Mô thấy con gái khóc nên thương con vô cùng: "Đừng buồn nhé con, bây giờ con có cha Mô rồi. Con còn mẹ rơm nữa, mẹ rơm sẽ thay thế mẹ Loan để bảo vệ cho con".

Cũng trong tập này, Hào (Minh Luân) có ý định giải quyết nhanh chuyện công việc cho người dân tại nhà thì vô tình bị người bà con là Thược chứng kiến.

Liệu, Mô sẽ làm gì để bảo vệ Hạt Dẻ?, diễn biến chi tiết tập 18 phim Mẹ rơm sẽ lên sóng tối 1/12, trên VTV1.

- Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, ở cấp THPT, Sinh học là môn học được lựa chọn theo nguyện vọng và định hướng nghề nghiệp của học sinh.  

Trao đổi với VietNamNet, GS Đinh Quang Báo, Chủ biên chương trình môn học cho hay Sinh học là khoa học thực nghiệm, vì vậy thực hành trong phòng thí nghiệm, phòng học bộ môn, ngoài thực địa là phương pháp, hình thức dạy học cơ bản.

GS Đinh Quang Báo, Chủ biên chương trình môn Sinh học- chương trình giáo dục phổ thông mới.

Sinh học đã vượt qua giai đoạn mô tả chuyển sang giai đoạn thực nghiệm dựa trên các nguyên lý sinh học cơ bản và hệ quả tất yếu là khoảng cách giữa kiến thức lý thuyết cơ bản với công nghệ ứng dụng ngày càng rút ngắn. Do đó, chương trình phải tinh giản các nội dung có tính mô tả để tổ chức cho học sinh tìm tòi, nhận thức các kiến thức sinh học có tính nguyên lý, cơ sở cho quy trình công nghệ ứng dụng sinh học hiện đại.

Ông có thể cho biết việc xây dựng chương trình môn Sinh học trong chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ có những điểm khác biệt nào chương trình hiện hành?

Khác biệt lớn nhất là Chương trình Sinh học mới ở phổ thông sẽ đi sâu hơn để cung cấp cho học sinh những mô hình, lý thuyết để có thể giải thích và thiết kế các mô hình ứng dụng công nghệ sinh học. Công nghệ sinh học là một lĩnh vực hiện đại trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, do đó được xây dựng cốt lõi nhất của chương trình THPT môn Sinh.

Về kiến thức có những nội dung cắt giảm nhưng có nội dung thì sâu hơn. Các kiến thức về sinh học phân tử, sinh học tế bào được tăng lên. Những kiến thức này gần như xuyên suốt trong tất cả các chủ đề. Bởi công nghệ sinh học hiện đại chủ yếu dựa trên cơ sở tiến bộ của sinh học phân tử và sinh học tế bào.

Môn Sinh học hướng tới hình thành và phát triển cho học sinh năng lực tìm hiểu tự nhiên như: năng lực nhận thức kiến thức sinh học, năng lực tìm tòi, khám phá thế giới sống và năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào thực tiễn. Chương trình môn Sinh học giúp học sinh tiếp tục tìm hiểu các khái niệm, quy luật sinh học làm cơ sở khoa học cho việc ứng dụng tiến bộ sinh học, nhất là tiến bộ của công nghệ sinh học vào thực tiễn đời sống, từ đó định hướng được ngành nghề để tiếp tục học và phát triển sau trung học phổ thông.

Các năng lực chuyên môn trên được thể hiện theo các mức độ từ thấp lên cao gắn với các chủ đề sinh học từ lớp 10 đến lớp 12.

Nội dung chương trình và phương pháp giảng dạy sẽ thay đổi như thế nào so với hiện nay, thưa ông?

Nội dung Chương trình môn Sinh học bao quát các cấp độ tổ chức sống gồm phân tử, tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã – hệ sinh thái, sinh quyển. Mỗi cấp độ tổ chức sống bao gồm cấu trúc, chức năng; mối quan hệ giữa cấu trúc, chức năng và môi trường sống. Từ kiến thức về các cấp độ tổ chức sống khái quát các đặc tính chung của thế giới sống là di truyền, biến dị và tiến hoá. Thông qua các chủ đề nội dung sinh học, trình bày các thành tựu công nghệ sinh học trong chăn nuôi, trồng trọt, xử lý ô nhiễm môi trường, nông nghiệp và thực phẩm sạch; trong y - dược học.

Bên cạnh nội dung giáo dục cốt lõi, trong mỗi năm, những học sinh có thiên hướng khoa học tự nhiên và công nghệ được chọn học một số chuyên đề.

Hệ thống các chuyên đề học tập môn Sinh học chủ yếu được phát triển từ nội dung các chủ đề sinh học ứng với chương trình lớp 10, 11, 12. Các chuyên đề nhằm mở rộng, nâng cao kiến thức, rèn luyện kỹ năng thực hành để trực tiếp định hướng, làm cơ sở cho các quy trình kỹ thuật, công nghệ thuộc các ngành nghề liên quan đến sinh học. Các chuyên đề hướng đến các lĩnh vực của nền công nghiệp 4.0 như: công nghệ sinh học trong nông nghiệp, y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo,... Các lĩnh vực công nghệ đó ứng dụng theo cách tích hợp các thành tựu không chỉ của sinh học mà còn của các khoa học liên ngành, trong đó công nghệ thông tin có vai trò đặc biệt quan trọng (giải mã gen, bản đồ gen, liệu pháp gen,...).

Bên cạnh các phương pháp giáo dục tích cực áp dụng chung cho nhiều môn học, môn Sinh học áp dụng các phương pháp dạy học đặc thù như thông qua thực hành trong phòng thí nghiệm, ngoài thực địa; thông qua nghiên cứu khoa học bằng các bài tập tình huống, các dự án nghiên cứu gắn với thực tiễn đời sống; thông qua tham quan các cơ sở sản xuất nông nghiệp, các nhà máy ứng dụng công nghệ sinh học.

Các kỹ năng tiến trình chiếm tỷ trọng lớn trong chương trình Sinh học, trong đó, quan sát, đặt câu hỏi với nêu giả thuyết; lập kế hoạch và thực hiện; xử lý và phân tích dữ liệu; đánh giá; trình bày báo cáo là những kỹ năng cấu thành năng lực tìm tòi khám phá sự sống cần được rèn luyện thường xuyên và có trọng số thích đáng trong đánh giá kết quả học tập. Điều này đòi hỏi người soạn sách giáo khoa và giáo viên thiết kế các hoạt động nghiên cứu, trong đó phương pháp dạy học dự án, hoạt động trải nghiệm có vai trò quan trọng.

Là chủ biên, ông ưng ý nhất ở đổi mới nào của chương trình môn học mới này cho học sinh?

Điều tôi hứng thú nhất là mang lại, giới thiệu cho học sinh những tiến bộ về công nghệ sinh học.

Học sinh sẽ hiểu hơn về việc dùng tế bào gốc, nuôi cấy mô, ghép tạng, những vấn đề về y dược và sản xuất các sản phẩm y dược dựa trên các công nghệ sinh học, những vấn đề về biến đổi gen, xử lý môi trường, kháng sinh,… những vấn đề mà thực tế cuộc sống các em đã từng được bắt gặp.

Chương trình môn học mới sẽ tập trung nhiều vào công nghệ sinh học. Vậy học sinh có được thực hiện việc ứng dụng công nghệ sinh học nhiều trong quá trình học không, thưa ông?

Điều kiện của các nhà trường phổ thông của nước ta còn hạn chế do đó việc thực hành sẽ không được nhiều. Tuy nhiên có thể ứng dụng bằng việc dùng kiến thức sinh học để giải thích các vấn đề về công nghệ mà các em gặp phải trong đời sống. Thứ hai, cũng có thể ứng dụng bằng cách là dùng hiểu biết công nghệ sinh học để nghiên cứu các cơ chế về nông nghiệp sạch hay về ứng dụng công nghệ tế bào gốc,… Học sinh không thực hành được công nghệ ấy nhưng phải tìm hiểu các cơ sở lý thuyết, về những nơi có thành tựu trong công nghệ sinh học để hiểu được,…

Chúng tôi cũng phải hạn chế những giờ thực hành yêu cầu những thiết bị quá đắt tiền, bởi thực tế các trường phổ thông cũng chưa đủ điều kiện để trang bị.

Vậy sẽ làm sao để học sinh có thể tiếp cận?

Ngoài các thí nghiệm trong điều kiện thiết bị phổ thông cho phép, sẽ phải tăng cường việc sử dụng các công nghệ, phương tiện ảo (như máy chiếu,…) với những cái đòi hỏi các công nghệ quá cáo.

Ngoài ra, Nhà nước cũng cần phải tạo điều kiện để học sinh có thể được đến tham quan ở những cơ sở ứng dụng công nghệ sinh học.

Như về nông nghiệp là những mô hình về sản xuất VietGAP, công nghệ sản xuất sạch, hay những nơi nuôi cấy tế bào, nuối cấy mô, những phòng thí nghiệm,…

Để học sinh nếu không được trực tiếp làm cũng phải được tham quan, xem thực tế.

Tuy nhiên việc tận dụng phương tiện thông tin cũng quan trọng.

Những vấn đề này với học sinh thành thị thì không quá đáng ngại nhưng học sinh nông thôn, miền núi liệu có dễ tiếp cận và thực hành không, thưa ông?

Học thì chẳng có gì là dễ cả. Do đó phải có cách để tất cả học trò được tiếp cận, chứ không phải cứ học trò nông thôn hay vùng khó mà chúng ta dạy những điều của thế kỷ 19 được. Như vậy càng làm hại họ, thay vào đó cần có cách để học sinh được tiếp cận với những vấn đề hiện đại.

Ông đánh giá về khả năng thực hiện những ý tưởng đổi mới trên của đội ngũ giáo viên hiện có ra sao?

Nếu không có tập huấn gì tôi nghĩ các giáo viên sẽ gặp rất nhiều khó khăn, nên Bộ GD-ĐT đang có dự án bồi dưỡng đổi mới đào tào và bồi dưỡng giáo viên song song với việc làm chương trình. Tôi tin rằng giáo viên sau khi được bồi dưỡng có thể dạy được.

Theo định hướng, mỗi trường học cần có phòng thực hành thí nghiệm và nhân viên bảo quản, hướng dẫn sử dụng phòng thực hành. Phấn đấu để có phòng bộ môn hiện đại, vườn thực nghiệm. Trong trường hợp chưa có điều kiện thực hiện yêu cầu trên, các trường cần có các thiết bị, phương tiện dạy học tối thiểu, như: tranh, ảnh, mô hình, mẫu vật thật, dụng cụ, vật liệu, hoá chất, thiết bị kỹ thuật nghe nhìn, các loại máy móc. Bên cạnh đó, cũng cần phối hợp với các cơ sở có thiết bị hiện đại để tạo điều kiện cho học sinh học tập.

Xin cảm ơn ông!

Thanh Hùng

Chương trình các môn học ở phổ thông đổi mới thế nào?

Chương trình các môn học ở chương trình phổ thông mới có nhiều thay đổi so với chương trình hiện hành.