Từ ý tưởng của hai thành viên ban đầu, tới nay, sau hơn một năm thành lập, họ đã thu hút được hàng chục nghìn lượt tình nguyện viên tham gia thu gom rác thải. Ngoài mục tiêu dọn sạch sông ngòi, kênh rạch, Sài Gòn Xanh còn hướng tới nỗ lực thay đổi nhận thức của cộng đồngvề tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.

Chất thải nhựa dùng một lần, như túi nilon và ống hút, chiếm phần lớn ô nhiễm sông và biển ở Việt Nam, theo một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới. Chúng chiếm 94% tổng lượng rác thải và 71% trọng lượng ở khu vực ven sông và ven biển.

Bất chấp những quan ngại cho rằng hàng nghìn người dọn rác sẽ chẳng bõ bèn gì so với hàng triệu người dân thiếu ý thức vẫn đang xả rác hàng ngày, nhóm Sài Gòn Xanh đã đem lại sự sống cho hàng trăm kênh rạch ở thành phố. So với việc chỉ ngồi đó mà quan ngại, hành động xắn tay lên dọn rác của họ ít nhất cũng mang lại kết quả nhất định, và quan trọng hơn, truyền đi những thông điệp khích lệ tới cộng động về ý thức bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, công việc thu gom rác thủ công như vậy tiềm ẩn khá nhiều nguy cơ đối với sức khỏe và an toàn lao động của các tình nguyện viên. Rủi ro đến từ nguồn nước bị nhiễm bẩn, vật nhọn đâm vào, không khí và vi khuẩn trong các con kênh ô nhiễm.

Vấn đề đặt ra là liệu có giải pháp khả thi nào để góp phần thay thế sức người hay không, để làm sạch không chỉ kênh rạch ở TP HCM mà còn ở rất nhiều con sông trên cả nước?

Trong hơn bốn năm sinh sống tại một chung cư xã hội bên bờ sông Pandan, gần hồ dự trữ nước Pandan Reservoir tại Singapore, tôi đã chứng kiến họ áp dụng biện pháp lắp đặt "bẫy rác nổi" trên sông. Đây không phải là một ý tưởng mới mà đã được thực hiện thành công trên nhiều quốc gia như Mỹ, Australia, Hà Lan, Malaysia, Philippines...

Bẫy rác trên sông áp dụng tối ưu hóa quá trình thu gom rác thải trôi nổi với thiết kế đơn giản và chi phí tiết kiệm.

Một cách dễ hiểu, bẫy rác trên sông có thể được mô tả như một lồng lưới trang bị phao nổi và cửa sập để giữ lại rác, với miệng lồng thép được hình thành bởi một dây phao nổi hình chữ V, nhằm thu hút rác thải trôi nổi trên bề mặt nước. Bẫy rác được lắp đặt tại các vị trí quan trọng dọc theo dòng nước để thu thập rác thải, cành cây và các mảnh vụn khác.

Sát vách bên trái theo hướng ra vào của căn nhà có kê chiếc giường nhỏ. Đây là nơi cụ Sự ngủ nghỉ mỗi ngày. Vách đối diện, cụ ông kê chiếc bàn cũ kỹ để đặt tạm chiếc bếp gas, nồi cơm điện làm chỗ nấu ăn.

Sinh hoạt hàng ngày của cụ đều diễn ra xung quanh 4 ngôi mộ này. Chỉ vào từng mộ phần, cụ Sự giới thiệu: “Hướng từ cửa vào là mộ anh trai của tôi. Ông là liệt sĩ. Kế tiếp là mộ mẹ, trong cùng là mộ cha tôi.

Hàng dưới có mộ vợ tôi mất cách đây mấy năm. Phía sau nhà, cách bởi bức vách còn có mộ của 2 con trai và con rể của tôi nữa”.

Trước đây, cụ Sự không sống tại căn nhà tạm bợ này. Sau khi các con của mình lớn tuổi, đã qua đời gần hết, cụ mới đến khu đất hương hỏa này dựng nhà tạm để sống.

Hiện, cụ còn một người con gái. Tuy nhiên, người này cũng đã ngoài 70 tuổi nên già yếu, không thể chăm sóc cha. Ngoài ra, cụ không muốn phiền hà, vướng bận con gái nên quyết định sống một mình cùng 7 ngôi mộ.

Cụ Sự gọi căn nhà tạm có 4 vách và mái đều được che chắn bằng tôn, bọc kín 4 ngôi mộ là nhà mồ. Cụ đến sống trong nhà mồ để nhang khói, quét tước những ngôi mộ, thờ phụng người đã khuất.

Sống một mình, cụ sự gần như tự làm mọi thứ mỗi ngày. Dù đã ngoài 100 tuổi, cụ vẫn khỏe mạnh. Ngoài việc bị lãng tai, cụ gần như không gặp bất kỳ vấn đề nào về sức khỏe.

Hàng ngày, cụ vẫn có thể tự nấu cơm, giặt đồ, quét dọn nhà mồ cũng như lau chùi các mộ phần. Duy chỉ có việc đi chợ, mua thực phẩm và một số loại thuốc cơ bản là cụ phải nhờ con cháu, người dân xung quanh giúp đỡ.

Xây sẵn mộ phần cho mình

Cụ nói: “Tôi thích sống ở đây vì rất yên tĩnh. Mỗi ngày, sáng dậy, tôi quét tước, lau chùi mấy ngôi mộ rồi nấu cơm ăn. Thích ăn gì thì nấu đó. Thức ăn, con cháu xung quanh mua giúp, chế biến sẵn rồi treo trong nhà cho tôi.

Tôi nấu một lần ăn được cả ngày. Tối, trước khi đi ngủ, tôi nhang khói đầy đủ cho bố mẹ, anh, vợ và các con rồi mới lên giường”.

Sống giữa những mộ phần suốt nhiều năm nhưng cụ Sự không hề thấy bất tiện. Thậm chí, cụ cảm thấy cách sống của mình rất thoải mái, hữu ích. Bởi, cụ có thể thờ phụng, chăm lo cho mộ phần của những người thân đã khuất của mình.

Cụ cũng không tin vào chuyện tâm linh hay tỏ ra sợ hãi khi sống chung với những ngôi mộ. Ngược lại, cụ tin rằng nếu có thế giới vô hình, những người thân đã khuất của cụ sẽ phù hộ, che chở cho mình.

Thế nên, cụ không có ý định rời khỏi nhà mồ và cuộc sống kỳ lạ trong mắt nhiều người của mình. Đặc biệt, cụ còn có ý định sẽ nằm lại ở đây và đã chuẩn bị trước cho ngày mình nhắm mắt xuôi tay.

Cụ chia sẻ: “Tôi đã ngoài trăm tuổi. Người ta có cháu cố đã là quý, tôi có cả cháu sơ rồi. Tôi cũng đã trải qua đắng cay, ngọt bùi của đời người nên không có gì hối tiếc nữa.

Tôi dự tính sẽ nằm lại ở đây nên cách đây mấy năm đã thuê người xây sẵn mộ phần cho mình. Đến khi tôi nhắm mắt xuôi tay, con cháu cứ theo lời dặn, để tôi nằm xuống ngôi mộ xây sẵn bên cạnh mộ phần vợ tôi. Được như thế là tôi mãn nguyện”.

Những chuẩn bị trên cùng tinh thần lạc quan, cụ tận hưởng những năm tháng cuối đời của mình trong bình yên, nhẹ nhõm. Hàng ngày, ngoài thời gian chăm sóc nhà mồ, mộ phần, cụ trồng hoa màu, nuôi gà hoặc ngồi uống trà, nghe chim hót giết thời gian.

Mỗi tháng, cụ Sự được nhận trợ cấp của Nhà nước. Số tiền trợ cấp này đủ để cụ trang trải chi phí điện nước, mua thức ăn.

Thương cụ già trăm tuổi neo đơn, người dân xung quanh, con cháu cụ cũng thường xuyên đến thăm, chung tay hỗ trợ. Thế nên dẫu sống một mình, cụ chưa bao giờ cảm thấy cô đơn.

Cụ bà 86 tuổi sống trong căn nhà gần 10m2, cạnh giường có ngôi mộ màu vàng