Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội là trung tâm lớn nhất toàn quốc, được đưa vào hoạt động từ năm 1991, ban đầu trực thuộc Viện Khoa học và Kỹ Thuật Hạt nhân và nay trực thuộc Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (Viện NLNTVN).

Khách tham quan một khu vực của Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội - Băng chuyền chuyển hàng vào buồng chiếu xạ. Ảnh từ TTCXHN.

Trung tâm được trang bị nguồn phóng xạ Co-60 phát tia gamma với hoạt độ hiện nay là 110 KCi (1.000 đơn vị phóng xạ Curi), một thiết bị gia tốc cyclotron 13 MeV và các phòng chuyên môn về gia tốc, điện tử hạt nhân, hóa phóng xạ …

Hiện nay trên toàn quốc đã có 2 trung tâm chiếu xạ thuộc nhà nước. Ngoài Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội nói trên, năm 1999 Viện NLNTVN đã xây dựng thêm cơ sở chiếu xạ thứ 2 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, còn có 4 cơ sở chiếu xạ của tư nhân cũng đã được đưa vào hoạt động ở Sài Gòn, Bình Dương, Cần Thơ và Vĩnh Long. Trong đó, Công ty Son Son và An Phú đã được phía Hoa Kỳ và Úc cấp phép cho việc xử lý chiếu xạ kiểm dịch đối với 4 loại quả tươi xuất khẩu gồm thanh long, chôm chôm, vải thiều và quả nhãn.

Dù ra đời sau, nhưng các cơ sở chiếu xạ ở miền Nam đưa vào hoạt động phục vụ xuất khẩu sớm hơn. Trong trường hợp bất khả kháng, vải thiều từ miền Bắc cũng có thể chuyển vào miền Nam để chiếu xạ. Nhưng, Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội có công suất lớn hơn với khoảng 20-30 tấn/ngày; dồng thời việc chiếu xạ các sản phẩm từ các tỉnh Bắc vào Nam vừa giảm bớt chi phí vận chuyển và vừa giảm thiểu hao hụt, hư hỏng trong quá trình vận chuyển. Theo tính toán sơ bộ, nếu chiếu xạ và xuất khẩu tại phía Bắc giá thành chiếu xạ vải thiều sẽ giảm từ 15 - 16 triệu đồng/tấn.

Đối tượng chiếu xạ - Vải thiều

Theo số liệu sơ bộ của riêng tỉnh Bắc Giang, tổng sản lượng vải thiều trong năm 2015 đạt 190.000 tấn quả tươi với giá bán bình quân khoảng 15.000 đồng mỗi kg. Và cũng trong năm qua, lần đầu tiên vải thiều Lục Ngạn được xuất ngoại sang Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản, Australia, Hàn Quốc, Canada, các nước ASEAN với sản lượng xuất khẩu đạt 85.500 tấn. Ở đây, chưa kể Trung Quốc vốn là thị trường tiêu thụ lớn.

Các thị trường khó tính, cụ thể như Úc và Mỹ đòi hỏi vải thiều phải đạt tiêu chí kiểm dịch bằng phương pháp chiếu tia bức xạ gamma. Bằng cách đó, tia xạ gamma sẽ gây bất dục côn trùng và trứng bám trên quả vải để chúng không còn khả năng sinh sôi, nảy nở. Và vải thiều của Bắc Giang đã được chiếu xạ lần đầu tiên ở Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội để xuất khẩu sang Úc.

Theo quy định của Úc, để xuất khẩu trái vải tươi của Việt Nam vào thị trường Úc phải đảm bảo 5 yêu cầu gồm: vùng trồng, bao bì, nhãn mác, kiểm dịch và xử lý chiếu xạ. Và Bắc Giang là địa phương đầu tiên sớm quan tâm đến phương pháp chiếu xạ diệt khuẩn cho quả vải. Chiều ngày 14/6/2016, ông Dương Văn Thái, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang, và một số cán bộ lãnh đạo Sở Công thương, Sở Khoa học Công nghệ Bắc Giang đã đến thăm và làm việc tại Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội để tìm hiểu khả năng xử lý chiếu xạ kiểm dịch quả vải cho mục đích xuất khẩu sang Hoa Kỳ và Úc.

Vào ngày 20/6/2016, Bộ Nông nghiệp và Nguồn nước của Úc đã chính thức công nhận Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội được phép xử lý chiếu xạ quả vải tươi nhập khẩu vào nước Úc. Ngay sau đó, chiều 23/6/2016, hơn 2 tấn vải thiều xuất khẩu sang Úc đã được chiếu xạ tại Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội. Đây là lô vải chiếu xạ tươi đầu tiên xuất khẩu sang thị trường khó tính này, mở hướng phát triển mới cho quả vải đặc sản miền Bắc. Ngoài hơn 1 tấn vải của Công ty TNHH Agricare Việt Nam, còn có có hơn 1 tấn của Công ty Sản xuất Thương mại Dịch vụ Rồng Đỏ cũng được chiếu để phục vụ xuất khẩu ngay trong ngày.

Như vậy, Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội là cơ sở chiếu xạ lớn được Úc công nhận, sau hai cơ sở nhỏ hơn tại TP.HCM là Công ty Chiếu xạ Sơn Sơn và Công ty cổ phần Chiếu xạ An Phú.

Yêu cầu của khách hàng Mỹ

Quá trình này cũng sắp hoàn tất nhằm đáp ứng các yêu cầu của các khách hàng nước Mỹ.

Đoàn APHIS – USDA thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ kiểm tra cơ sở hạ tầng TT Chiếu xạ Hà Nội. Ảnh từ TTCXHN.

Lãnh đạo Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội cho biết: Các bộ phận khác nhau ở Trung tâm này đang nổ lực để sớm hoàn thiện bộ hồ sơ trong thời gian sớm nhất, mặt khác theo quy định của Chính phủ Hoa Kỳ, hồ sơ phải được ủy ban kỹ thuật xem xét trong vòng 2 tháng.

Và ngày 13/6/2016, phái đoàn Xúc tiến thương mại của Cơ quan kiểm soát sức khỏe động thực vật thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (APHIS – USDA) do ông Steve Crook, trợ lý Giám đốc bộ phận kiểm dịch và bảo vệ thực vật dẫn đầu đã đến kiểm tra cơ sở hạ tầng của Trung tâm. Ngoài rào chắn cách ly trong nhà nguồn cần bổ sung thêm, phía Hoa Kỳ đã đánh giá cơ sở hạ tầng của Trung tâm đáp ứng tốt các yêu cầu về chiếu xạ kiểm dịch.

Như vậy, công nghệ chiếu xạ nhằm bảo quản quả tươi xuất khẩu là một bước tiến mới có hiệu quả trong lĩnh vực ứng dụng đồng vị phóng xạ trong nền kinh tế quốc dân ở nước ta.

Trần Minh

Công nghệ chiếu xạ nhằm bảo quản quả tươi xuất khẩu là một bước tiến mới có hiệu quả trong lĩnh vực ứng dụng đồng vị phóng xạ trong nền kinh tế quốc dân ở nước ta.

Các cơ sở chiếu xạ trong toàn quốc  

Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội là trung tâm lớn nhất toàn quốc, được đưa vào hoạt động từ năm 1991, ban đầu trực thuộc Viện Khoa học và Kỹ Thuật Hạt nhân và nay trực thuộc Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (Viện NLNTVN).

Khách tham quan một khu vực của Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội - Băng chuyền chuyển hàng vào buồng chiếu xạ. Ảnh từ TTCXHN.

Trung tâm được trang bị nguồn phóng xạ Co-60 phát tia gamma với hoạt độ hiện nay là 110 KCi (1.000 đơn vị phóng xạ Curi), một thiết bị gia tốc cyclotron 13 MeV và các phòng chuyên môn về gia tốc, điện tử hạt nhân, hóa phóng xạ …

Hiện nay trên toàn quốc đã có 2 trung tâm chiếu xạ thuộc nhà nước. Ngoài Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội nói trên, năm 1999 Viện NLNTVN đã xây dựng thêm cơ sở chiếu xạ thứ 2 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, còn có 4 cơ sở chiếu xạ của tư nhân cũng đã được đưa vào hoạt động ở Sài Gòn, Bình Dương, Cần Thơ và Vĩnh Long. Trong đó, Công ty Son Son và An Phú đã được phía Hoa Kỳ và Úc cấp phép cho việc xử lý chiếu xạ kiểm dịch đối với 4 loại quả tươi xuất khẩu gồm thanh long, chôm chôm, vải thiều và quả nhãn.

Dù ra đời sau, nhưng các cơ sở chiếu xạ ở miền Nam đưa vào hoạt động phục vụ xuất khẩu sớm hơn. Trong trường hợp bất khả kháng, vải thiều từ miền Bắc cũng có thể chuyển vào miền Nam để chiếu xạ. Nhưng, Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội có công suất lớn hơn với khoảng 20-30 tấn/ngày; dồng thời việc chiếu xạ các sản phẩm từ các tỉnh Bắc vào Nam vừa giảm bớt chi phí vận chuyển và vừa giảm thiểu hao hụt, hư hỏng trong quá trình vận chuyển. Theo tính toán sơ bộ, nếu chiếu xạ và xuất khẩu tại phía Bắc giá thành chiếu xạ vải thiều sẽ giảm từ 15 - 16 triệu đồng/tấn.

Đối tượng chiếu xạ - Vải thiều

Theo số liệu sơ bộ của riêng tỉnh Bắc Giang, tổng sản lượng vải thiều trong năm 2015 đạt 190.000 tấn quả tươi với giá bán bình quân khoảng 15.000 đồng mỗi kg. Và cũng trong năm qua, lần đầu tiên vải thiều Lục Ngạn được xuất ngoại sang Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản, Australia, Hàn Quốc, Canada, các nước ASEAN với sản lượng xuất khẩu đạt 85.500 tấn. Ở đây, chưa kể Trung Quốc vốn là thị trường tiêu thụ lớn.

Các thị trường khó tính, cụ thể như Úc và Mỹ đòi hỏi vải thiều phải đạt tiêu chí kiểm dịch bằng phương pháp chiếu tia bức xạ gamma. Bằng cách đó, tia xạ gamma sẽ gây bất dục côn trùng và trứng bám trên quả vải để chúng không còn khả năng sinh sôi, nảy nở. Và vải thiều của Bắc Giang đã được chiếu xạ lần đầu tiên ở Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội để xuất khẩu sang Úc.

Theo quy định của Úc, để xuất khẩu trái vải tươi của Việt Nam vào thị trường Úc phải đảm bảo 5 yêu cầu gồm: vùng trồng, bao bì, nhãn mác, kiểm dịch và xử lý chiếu xạ. Và Bắc Giang là địa phương đầu tiên sớm quan tâm đến phương pháp chiếu xạ diệt khuẩn cho quả vải. Chiều ngày 14/6/2016, ông Dương Văn Thái, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang, và một số cán bộ lãnh đạo Sở Công thương, Sở Khoa học Công nghệ Bắc Giang đã đến thăm và làm việc tại Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội để tìm hiểu khả năng xử lý chiếu xạ kiểm dịch quả vải cho mục đích xuất khẩu sang Hoa Kỳ và Úc.

Vào ngày 20/6/2016, Bộ Nông nghiệp và Nguồn nước của Úc đã chính thức công nhận Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội được phép xử lý chiếu xạ quả vải tươi nhập khẩu vào nước Úc. Ngay sau đó, chiều 23/6/2016, hơn 2 tấn vải thiều xuất khẩu sang Úc đã được chiếu xạ tại Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội. Đây là lô vải chiếu xạ tươi đầu tiên xuất khẩu sang thị trường khó tính này, mở hướng phát triển mới cho quả vải đặc sản miền Bắc. Ngoài hơn 1 tấn vải của Công ty TNHH Agricare Việt Nam, còn có có hơn 1 tấn của Công ty Sản xuất Thương mại Dịch vụ Rồng Đỏ cũng được chiếu để phục vụ xuất khẩu ngay trong ngày.

Như vậy, Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội là cơ sở chiếu xạ lớn được Úc công nhận, sau hai cơ sở nhỏ hơn tại TP.HCM là Công ty Chiếu xạ Sơn Sơn và Công ty cổ phần Chiếu xạ An Phú.

Yêu cầu của khách hàng Mỹ

Quá trình này cũng sắp hoàn tất nhằm đáp ứng các yêu cầu của các khách hàng nước Mỹ.

Đoàn APHIS – USDA thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ kiểm tra cơ sở hạ tầng TT Chiếu xạ Hà Nội. Ảnh từ TTCXHN.

Lãnh đạo Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội cho biết: Các bộ phận khác nhau ở Trung tâm này đang nổ lực để sớm hoàn thiện bộ hồ sơ trong thời gian sớm nhất, mặt khác theo quy định của Chính phủ Hoa Kỳ, hồ sơ phải được ủy ban kỹ thuật xem xét trong vòng 2 tháng.

Và ngày 13/6/2016, phái đoàn Xúc tiến thương mại của Cơ quan kiểm soát sức khỏe động thực vật thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (APHIS – USDA) do ông Steve Crook, trợ lý Giám đốc bộ phận kiểm dịch và bảo vệ thực vật dẫn đầu đã đến kiểm tra cơ sở hạ tầng của Trung tâm. Ngoài rào chắn cách ly trong nhà nguồn cần bổ sung thêm, phía Hoa Kỳ đã đánh giá cơ sở hạ tầng của Trung tâm đáp ứng tốt các yêu cầu về chiếu xạ kiểm dịch.

Như vậy, công nghệ chiếu xạ nhằm bảo quản quả tươi xuất khẩu là một bước tiến mới có hiệu quả trong lĩnh vực ứng dụng đồng vị phóng xạ trong nền kinh tế quốc dân ở nước ta.

Trần Minh